Trong cơn sóng ngầm về chính trị và kinh tế trước thềm Đại hội 14 của Đảng CSVN, dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam trị giá 67 tỷ USD đang trở thành bài toán quyền lực lẫn phép thử của người dân Việt nam.
Một cái tên đang được kỳ vọng, và bị nghi ngờ nhiều nhất, không ai khác ngoài Tập đoàn Vingroup của tỷ phú Phạm Nhật Vượng thông qua Công ty con mang tên VinSpeed.
Với tổng dư nợ năm 2024 xấp xỉ 700.000 tỷ đồng – tương đương 29 tỷ USD, và Vingroup đang nằm trong danh sách những doanh nghiệp có ảnh hưởng lớn nhất tới thị trường tài chính – tín dụng ở Việt Nam.
Theo giới phân tích quốc tế, đây là một “đế chế” quá lớn để có thể bị sụp đổ, hơn nữa Vingroup là một nhóm lợi ích, là nơi mà hầu hết các lãnh đạo cao cấp nhất Việt Nam bị chi phối bởi tiền bạc và cổ phần. Vì thế, khả năng “đế chế” Vingroup sụp đổ chắc chắn sẽ là không thể, ít nhất là khi chế độ ở Việt nam hiện nay vẫn còn tồn tại.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu chính doanh nghiệp VinSpeed trượt ngã ngay trong Dự án Đường sắt Cao tốc Bắc – Nam trên cương vị nhà đầu tư?
Ngay sau khi thành lập, VinSpeed đã nhanh chóng đề xuất gói đầu tư cho tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, với các điều kiện dường như không tưởng. Đáng chú ý, là thời gian độc quyền vận hành Đường sắt Cao tốc Bắc – Nam lên tới 99 năm.
Dù những đề xuất của Vinspeed đã gây ra các tranh cãi, nhưng Thủ tướng Phạm Minh Chính vẫn tỏ ra ủng hộ và ráo riết thúc đẩy quá trình nghiên cứu, và đề xuất cơ chế chỉ định thầu.
Trong khi, công luận đặt câu hỏi: Vinspeed một công ty non trẻ, và mới thành lập không có kinh nghiệm về đường sắt, liệu có đủ năng lực thực hiện siêu Dự án chiến lược bậc nhất của quốc gia?
Và nếu VinSpeed thất bại, liệu có khiến cả hệ sinh thái Vingroup rơi vào khủng hoảng? Quan trọng hơn, nếu tập đoàn Vingroup phá sản thì ai sẽ phải gánh chịu các hệ lụy nặng nề đối với Đường sắt Cao tốc Bắc – Nam khi còn dở dang?
Dự án Đường sắt Cao tốc Bắc – Nam dở dang sẽ để lại hậu quả không thể đo đếm, từ mặt bằng bỏ hoang, đến thiệt hại kinh tế vô cùng lớn. Các ngân hàng, và thị trường chứng khoán đều sẽ bị ảnh hưởng dây chuyền.
Hơn nữa, nếu Nhà nước cấp vốn không lãi, hoặc bảo lãnh tín dụng, khi VinSpeed đổ vỡ, gánh nợ sẽ chuyển về tay 100 triệu người dân Việt Nam là điều chắc chắn.
Nhất là, Vinspeed là một nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm, lại có mối quan hệ không minh bạch với Trung Quốc, thì rủi ro không chỉ dừng ở khía cạnh kinh tế, mà còn là vấn đề chủ quyền và an ninh quốc gia.
Theo giới phân tích, khả năng Đường sắt Cao tốc Bắc – Nam thông qua trung gian Vinspeed gần như đã chắc chắn. Và có thể trở thành “cái neo” chiến lược để Trung Quốc cột chặt Việt Nam vào quỹ đạo của họ.
Đặc biệt, khi VinSpeed đề xuất gói đầu tư với điều kiện quá ưu đãi bằng 80% vốn không lãi từ nhà nước Việt nam và độc quyền vận hành 99 năm, đây là hình thái kinh doanh rất dễ bị Bắc Kinh thao túng.
Có ý kiến cho rằng, đây là mục đích chính của Bắc Kinh, và phe nhóm lãnh đạo thân Trung Quốc trong nội bộ của đảng. Khi họ có chung ý đồ, để VinSpeed không có năng lực kỹ thuật đường sắt, nếu trúng thầu, gần như chắc chắn sẽ phải phụ thuộc vào công nghệ và sự dẫn dắt của Trung Quốc.
Do đó, không loại trừ khả năng Trung Quốc sẽ sử dụng Dự án khổng lồ này để gây sức ép buộc Hà Nội phải lệ thuộc sâu hơn vào Bắc Kinh trên mọi lĩnh vực. Thậm chí, Bắc kinh sẽ không ngần ngại “thí con tốt” Vinspeed trong liên doanh để buộc Vinspeed phải phá sản là điều không thể loại trừ.
Nếu kịch bản đó xảy ra, Việt Nam không chỉ bị giam trong cái bẫy nợ và công nghệ từ Bắc Kinh, mà còn mất dần quyền tự chủ chiến lược. Những lo ngại về một Việt Nam trở thành một Khu tự trị của Trung Quốc sẽ không còn là thuyết âm mưu, mà là nguy cơ thật sự có thể xảy ra.
Bài học Dự án đường sắt Đô thị Cát Linh – Hà Đông là ví dụ điển hình của sự hợp tác thiếu minh bạch, thiếu kiểm soát và phụ thuộc vào vốn, công nghệ Trung Quốc vẫn còn đó.
Trà My – Thoibao.de
